Экскурсія аглядавая для гасцей
Добры дзень, шаноўнае спадарства! Рады сустракаць вас у сценах нашага гісторыка-краязнаўчага музея.
…Родная вёска, малая радзіма… У кожнага яна свая, дарагая і незабыўная. І заўсёды, калі мы прыязджаем з гарадскога тлуму да бацькоўскай хаты, бачым зажураныя вочы маці, ловім скупую бацькаву ўсмешку, сэрца шчымліва сціскаецца. За нешта нам балюча, сумна, нечаму мы вельмі рады. Найперш рады таму, што захавала памяць пра нас, рады ўбачыць свае сляды ў мінулым. Тут дорага ўсё, бо гэта нашы вытокі, адсюль мы пайшлі ў сваю дарогу, тут прайшлі залатыя гады дзяцінства і юнацтва.
Мы назвалі свой музей “Вытокі” невыпадкова. Вытокі як пачатак, як тое, без чаго немагчыма стаць чалавекам. Як тое, што павінен ўсведамляць кожны чалавек. Як пісала наша вучаніца Гелямент М. у сваёй рабоце “Мова маіх бацькоў і суседзяў”(цытата).
Нашы вытокі – гэта вёска Хабовічы, і ў сваім музеі мы імкнуліся захаваць водгулле яе мінулага. У этнаграфічным куточку (злева ад вас)-побыт нашых продкаў як сведчанне таго,як яны жылі, чым займаліся,як працавалі.Гэта матэрыяльная культура,прадметна-побытавая.Вось жорны- аналаг млына ці мельніцы сведчаць ,якім потам дабываўся хлеб. Хабовічы далёка славіліся добрымі валамі,таму многія гаспадары прапаноўвалі нам у музей ярмо,праслаўленае ў народнай песні.
Доўгімі зімовымі вечарамі ў вёсцы былі заняткі ўсім: мужчыны плялі кошыкі,кашалі , вярэнькі, якія мелі шырокае прызначэнне; хто шыў латухі ,кажухі; хто мяў валёнкі,хто плёў рыбацкія снасці,хто ладзіў калёсы…Асаблівы клопат быў у жанчын.: справіць усёй сямі адзенне, напрасці нітак,наткаць палатна, сшыць .Тут вы бачыце прылады для гэтага, важнейшыя сярод іх – гэта, безумоўна,кросны- ткацкі станок.
Імкнулася душа да хараства, аздобы –і сведчанне гэтаму – вышыўкі крыжыкам,гладдзю.”макаткі”,ручнікі дарожкі,вугалкі ,карункі…Гэта былі матэрыяльныя клопаты селяніна.
Але не хлебам адзіным жыве чалавек.І мы пераходзім да покуцця – чырвонага кутка, дзе з пашанай захоўваліся і сноп з новага ўраджаю, і кніга “Біблія”, з якой чарпаў чалавек крупінкі мудрасці.За абразамі – грамнічная свечка, асвячоныя зёлкі, галінкі вярбы.
У Хабовічах да Бога людзі вялікую ласку маюць: у нядзелю ніхто не працуе, да абеда, пакуль ідзе служба ў храме, не ядзяць і заўсёды бласлаўляюць Бога.Часта можна пачуць:”Без Бога ні да парога”.
Колькі памятаюць старажылы, царква ў Хабовічах была заўсёды.Першая згарэла, другая прыйшла ў заняпад, а гэта трэцяя- Свята- Пакроўская_ ужо адзначыла сваё стагоддзе.Гэта галоўная дастапомнасць вёскі, святыня, культурна-гістарычны помнік 19 ст.Пабудаваны ў 1899г, мае тыповую трохчастковую структуру, якая складаецца са званіцы над прытворам,крыжападобнай малітоўнай залы і пяціграннага грыфельніка з бакавымі рызніцамі. Царкву карануюць два светавыя барабаны, завершаныя шатрамі з цыбулепадобнымі глаўкамі.Унікальнасць царкве надае ўнутранае аздабленне,у якім выкарыстана драўляная фігурная абшыўка, драўляныя , розных відаў карнізы, вуглы-лапаткі.
Храм добра захаваўся.Асаблівы ўклад у яго аднаўленнне унёс наш сягонняшні бацюшка – айцец Аляксей. Ім былі праведзены вялікія абёмы работ па рэстаўрацыі храма. У экспазіцыі “Вясковая святыня” сабрана шмат звестак пра святараў, якія тут служылі. Мы любім расказваць усім пра бацюшку Васілія Забруднага,якому ў гады вайны ўдалося выратаваць нашу вёску ад лёсу Хатыні.Фашысты ўжо падрыхтаваліся да карнай аперацыі(расказваюць, што быў у іх спіс на 40 чалавек да расстрэлу), але бацюшку ўдалося пераканаць немцаў, што мясцовыя жыхары не звязаны з партызанамі, і тыя адышлі.Сам Забрудны тым часам хаваў партызан у царкве.Наогул,гэта быў шырокаадукаваны чалавек,валодаў замежнымі мовамі, іграў на скрыпцы, на пропаведзях цытаваў на памяць нават рускую класіку.
Епітрахіль,якую знайшлі дзеці на лузе, магчыма, належала айцу Васілю Забруднаму.
Віды нашага храма можна ўбачыць на розных друкаваных выданнях,што сведчыць пра яго вядомасць не толькі ў межах нашага раёна.А мясцовая майстрыха-вышывальшчыца Каладзей Кацярына Мікалаеўна вышыла Свята-Пакроўскую царкву і падарыла музею сваю работу.
Далей, як у сялянскай хаце на сценах віселі фотаздымкі дарагіх людзей, так і ў нашым музеі – на стэндах ажываюць падзеі, а з падзеяў выяўляюцца асобы людзей, пра якіх мы сабралі пэўныя матэрыялы.
У пачатку гістарычнай часткі музея –экспазіцыя, прысвечаная гісторыі вёскі.На жаль, Хабовічы нічым адметным не выдзяляюцца сярод другіх вёсак і пасёлкаў. Ні каменя-валуна асілкі не падкінулі, ні знакамітыя-вялікія сваіх слядоў не аставілі…І ўсё ж вёска мае сваё аблічча. Старыя фотаздымкі, газетныя матэрыялы , успаміны старажылаў сведчаць,як сяліліся першыя жыхары, як будаваліся, чым займаліся,што дзе было…Да гэтай экспазіцыі прыкладаецца вялікі дадатковы матэрыял “Сваёй зямлі вянкі складаю”
Рэха вайны вось ужо амаль 70 гадоў не змаўкае ў нашых сэрцах.Лёсы многіх нашых землякоў абпалены вайной.Гэта забыць немагчыма.
На франтах Вялікай Айчыннай загінула 16 чалавек,у Польшчы, Германіі, ва Усходняй Прусіі, пад Ленінградам…
Тых, што садзейнічалі партызанам і былі закатаваны або забіты – 18 чалавек.
Ветэранаў, якія недажылі да сённяшніх дзён – 52 чалавекі.
Трое вязняў, што былі вывезены ў Германію, ужо памёрлі…І толькі адзін ветэран – Турубчук Мікалай Данілавіч з в. Руховічы - жывы сведка той страшнай вайны.
Цяжкімі былі ваенныя дарогі Веруся Івана Феадосьевіча.У 1944г было яму 17 гадоў. (з кнігі “І памяць, і слава, і боль…”, ст.17 …У складзе 120-й стралковай да слоў “нібы жыўцам скуру здзіраюць”. Стрымацца не мог.Каб так плакалі мужчыны, такога ніколі не бачыў…
За баі пад Кёнігсбергам Іван Феадосьевіч узнагароджаны ордэнам Славы 111 ступені.
-Усё ж самым цяжкім быў подступ да рэйхстага.Салдаты падалі , бы мухі.Кулямёты стаялі на трупах палеглых…Здавалася што на зямлі не было жывога месца….Той, хто хоць раз бачыў такое, не забудзе ніколі,-успамінаў ветэран.
Пашчасціла Івану Феадосьевічу Верусю прымаць удзел у парадзе Перамогі на Чырвонай плошчы.
Нялёгкім быў лёс і вязняў.Калі Бойка Алена Максімаўна вярнулася з Германіі, яе не пазнаў нават родны бацька.
Страты вайны цяжка падлічыць.Да іх трэба дадаць маральны ўрон – гора ўдоў і сірот.гора матуль і бацькоў,сясцёр і братоў…
Да ветэранаў Вялікай Айчыннай мы прыраўніваем і тых нашых землякоў, якія прайшлі Афганістан.У жывых засталіся толькі двое – Дзераўнюк Мікалай Мікалаевіч і Яхнавец Алег Мікалаевіч.Яны – частыя госці ў нашай школе.У вітрыне захаваны дакументы таго часу, асабістыя рэчы.
З 1949г быў створаны ў нашай вёсцы калгас,адразу імя Молатава, у 1952 г – перайменавалі ў калгас імя Суворава, у 1953 зноў перайменавалі ўжо ў імя Кутузава.Зараз СВК “Кутузаўскі”.
Першым старшынёй быў Місюк Максім Сямёнавіч.
З 1983 года па 2002 год калгасам кіраваў Максімовіч Міхаіл Іванавіч.Гэта быў самы значны перыяд у развіцці нашай вёскі,за які значна палепшыўся дабрабыт жыхароў .Для Міхаіла Іванавіча ўсе людзі былі роўныя . Калі стаяла пытанне, каму аддаць пабудаванае калгасам жыллё, старшыня заўсёды ўлічваў, у каго жыццёвыя абставіны больш цяжкія.За справядлівасць і клопат пра людзей Міхаіла Іванавіча ў Хабовічах глыбока паважаюць.
У студзені 2013 года кіраўніцтва СВК”Кутузаўскі” ўскладзена на Мамайка Валерыя Рыгоравіча.Пабудавана новая ферма з кампютарным абсталяваннем.Пра вынікі і плюсы яе гаварыць яшчэ рана…Усе звесткі і вытворчыя паказчыкі калгаса і СВК змешчаны ў экспазіцыі “Гісторыя калгаса”.
У Хабовічах людзі працавітыя, гаспадарлівыя .Многія з іх большую частку свайго жыцця аддалі станаўленню калгаса імя Кутузава,за што былі адзначаны ганаровымі ўзнагародамі.Экспазіцыя “Заслугоўваюць пашаны” прысвечана ардэнаносцам.Першы ордэнЗнак Пашаны атрымаў трактарыст Дзераўнюк Аляксей Данілавіч.У1971 годзе ордэн Знак Пашаны ўручылі даярцы Царык Еўдакіі Аляксееўне.Яна мае яшчэ і Грамату Вярхоўнага Савета СССР.Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга атрымаў і трактарыст Вакуліч Васілій Сямёнавіч.Праз два гады яго ўзнагародзілі і ордэнам Знак Пашаны.
Солап Іван Аляксеевіч у 1975годзе атрымаў ордэн Працоўнай Славы 111 ступені, у 1976 годзе Ганчарук Іван Кандрацьевіч за добрасумленную працу ўзнагароджваецца ордэнам Знак Пашаны.
Апошняя высокая ўзнагарода дагнала трактарыста Дземасюка Пятра Сцяпанавіча –ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга – у 1977годзе.Заслугоўваюць пашаны і другія людзі, чые імёны вы бачыце на нашым стэндзе.У вітрыне можна ўбачыць копіі пасведчанняў узнагарод, фотаздымкі перадавікоў…
На перакрыжаванні бясконцых дарог-шляхоў узвышаецца постаць чалавека, імя якога НАСТАЎНІК.Настаўніку-чалавеку,які працуе над лёсам дзяцей,над будучыняй планеты прысвячаецца наступная наша экспазіцыя.
Маленькія жыхары Хабовіч мелі магчымасць вучыцца яшчэ да рэвалюцыі.Потым было навучанне ў польскай школе.Беларуская школа ў Хабовічах адкрылася ў хатах.Дырэктарам быў Драздоў Пётр Уласавіч, а першымі настаўнікамі – Кіцель Сцяпан Мікалаевіч і Аляксей Сцяпанавіч.Потым з Усходняй Беларусі прыехалі настаўніцы Рабкова Ніна Сцяпанаўна і Шарэнда Даря Лявонцьеўна.
У 1949 г пачалося будаўніцтва школы.У 1953 г – першы выпуск сямігодкі.На базе няпоўнай сярэдняй у 1994г адкрылася сярэдняя школа ў старым драўляным памяшканні.Шмат гадоў аддалі настаўніцкай працы Катыла Рыгор Сцяпанавіч І Катыла Ганна Уладзіміраўна.Ганна Уладзіміраўна, настаўнік-метадыст,выдатнік народнай асветы, мела шмат высокіх узнагарод.Яны перададзены музею. З любоўю успамінаюць былыя выпускнікі і другіх сваіх настаўнікаў(назваць імёны са стэнда)
Наша новая школа адкрылася ў 1999г..
Зараз у нас навучаюцца 92 вучні.З 1988г кіраўніцтва школай ажыццяўляе Гром Ніна Мікалаеўна.
У вітрыне мы захоўваем фотаздымкі настаўніцкіх калектываў розных гадоў.
А тут мы адследжваем лёсы нашых выпускнікоў,тых , хто раскрыў свае здольнасці і выявіў сябе асобай,пакінуў прыкметны след у гісторыі нашай школы.Тут мы захоўваем фотаздымкі выпускнікоў, некаторыя матэрыялы , газетныя артыкулы пра іх поспехі, а таксама спіс выдатнікаў і пераможцаў алімпіяд,шматлікіх конкурсаў…
З залатым медалём школу закончыла ў 2008 годзе Бойка Алена Іванаўна.
Першае месца ў раённай алімпіядзе па англійскай мове ў 2000г заняла Крачко Анастасія,а ў 2002 г яна займае два першыя месцы – на англійскай і рускай мовах за 11 клас.У Бойкі Алены ў 2007г першае месца ў раёне па хіміі.У ліку прызёраў раённых алімпіяд – Дземасюк Мікалай (гісторыя),Аўлашэвіч Алена, Дземасюк Алеся ( беларуская мова) і др.У паэтычных конкурсах “Дэбют” пераможцамі былі Аўлашэвіч Алёна і Кірысюк Максім.Камп’ютарны маляваныч у нас Чаквін Мікіта,4 клас.
З сярэбраным медалём сярэднюю школу закончылі ў 1997г - Гром Сяргей, у 1998г –Бойка Святлана, у 2000г – Гром Мікалай,у 2001 г – Гром Дзмітрый і Крачко Аляксандр.
Пахвальным лістом пасля заканчэння васьмігодкі ўзнагароджаны Рагоза Надзея Іванаўна, 1980 год
Бойка Надзея Аляксандраўна, 1981 год
Турубчук Наталля Васільеўна, 1993 год
Пасведчанне “з адзнакай” атрымалі:
Сацута Зоя, 1994 год,
Гром Сяргей, 1995 год,
Бойка Святлана, 1996 год,
Гром Мікалай, 1998 год,
Гром Дзмітрый, 1999 год,
Крачко Аляксандр, 1999 год,
Дземасюк Марына, 2005 год,
Бойка Алена, 2006 год
З сярэбраным медалём закончылі:
Гром Сяргей, 1997 год,
Бойка Святлана, 1998 год,
Гром Мікалай, 2000 год,
Гром Дзмітрый, 2001 год,
Крачко Аляксандр, 2001 год
З залатым медалём школу закончыла Бойка Алена, 2008 год
Многія нашы выпускнікі плённа працуюць на прадпрыемствах і ў арганізацыях Кобрыншчыны,некаторыя вярнуліся ў родную школу настаўнічаць.Мы ганарымся сваімі выпускнікамі, дзе б яны ні працавалі, калі мы даведваемся пра іх адказную і сумленную працу.А ўсе гэтыя звесткі збіраем і захоўваем у дадатковых матэрыялах музея.
Вось так коратка мы пазнаёмілі вас з асноўным зместам экспазіцый нашага музея.Свае пажаданні і заўвагі вы можаце пакінуць у кнізе водгукаў.У ролі экскурсаводаў сёння дэбютавалі(прадстаўляюцца).Шчыра дзякуем за ўвагу.
Экскурсія "Сціплы куточак Палесся"
Аўтар:Кавальчук Ксенія,8 клас,
гурток”Юны экскурсавод"
-Добры дзень! Бачу,вы ўсе сабраліся.Пара пачынаць. Я Кавальчук Ксенія , буду вашым экскурсаводам па нашай малой радзіме.Вы не супраць? Дзякую.
-Дзеці, а вам падабаецца жыць у Хабовічах?Чаму?(дзеці адказваюць)
Так,сапраўды, “дарагая тая хатка,дзе радзіла мяне матка”. Шчаслівым можна быць толькі на роднай зямлі.Чалавеку заўсёды дорага тое, што ён добра ведае.
_А што вы пра свю вёску ведаеце?
_А чым наша вёска ў раёне вядомая?Дзівін,напрыклад,Сувораўскім дубам і возерам Любань. А Хабовічы?А даведацца больш хочаце ?
Тады - наперад, за мной!Я пакажу і раскажу вам тое,што ,упэўнена,будзе вам цікава і карысна.
Мне хочацца,каб пасля нашай сустрэчы вы больш палюбілі свой родны край, імкнуліся яго, вывучаць цікавіліся тым, што было раней, бо “хто не ведае мінулага,той не варты будучыні”.
(падыходзім да брамы могілак)Спынімся на хвілінку.Перад намі вясковыя могілкі.Тут зрабілі крок у вечнасць нашы землякі,знайшлі свой прытулак нашы продкі.У Хабовічах шануюць памяць аб мінулым.Па чым гэта відаць?(новая агароджа,скрыні для смецця…)
_Падыміце рукі ,хто з вас ведае магілы сваіх продкаў?А магілы вядомых у вёсцы людзей?А каму мы сёння абавязаны тым, што мы ёсць.(бацькам…)А яшчэ?Васілю Забруднаму , мясцоваму бацюшку,сапраўднаму патрыёту сваёй зямлі,нашаму герою.А дзе пахаваны , ведаеце?
Ідзёмце за мной.Толькі памятайце:могілкі – гэта акно ў вечнасць .Тут не размаўляюць, па магілках не ходзяць.
(падышлі да магілы В.Забруднага)Станьце , калі ласка, тварам да помніка.За сувязь з партызанамі немцы прыехалі ў нашу вёскуз карнай экспедыцыяй.У іх быў спіс з 20-ю чалавекамі да расстрэлу.
Васілій Забрудны пераканаў ворагаў,што гэта не так.Тыя адмянілі расправу і паехалі.А партызаны ў той час хаваліся ў царкве.Пазней немцы ўсё ж знайшлі сляды, што вялі з вёскі ў лес .Васілія Забруднага моцна збілі…Пасля вайны ён яшчэ служыў у нашым храме.Расказваюць, што на пропаведзях ён цытаваў на памяць Лермантава.Быў чалавекам шырокаадукаваным, валодаў замежнымі мовамі, многіх сяльчан грамаце навучыў…
-Што выхацелі б яму сказаць зараз?(Дзякуй Вам за смеласць і адвагу,за вернасць роднай зямлі.Вечная вам памяць .Мы вас помнім.)
Вяртаемся назад.Звяртайце ўвагу на прозвішчы на помніках, на гады жыцця.
Спыніцеся,калі ласка.Вакуліч Максім Харытонавіч.Пражыў нялёгкае, але шчаслівае сямейнае жыццё, бо спазнаў яго каштоўнасць у самым пачатку, заўсёды быў разважлівым і мудрым, ніколі ні разу з жонкай не пасварыўся.Біблію ўсю на памяць ведаў.Быў бліскучым прамоўцам, і людзі любілі яго слухаць.
-Жыццё Максіма Харытонавіча якім прыкладам нам служыць?(разважлівасці,розуму, каб не сварыліся і ўмелі радавацца жыццю).
Ідзём прама .Спыняемся.Чытаем надпіс.Верусь Іван Феадосьевіч.Што ведаем пра яго?Ветэран ВАВ.Браў Берлін,узнагароджаны баявым ордэнам за баі пад Кенігсбёргам.Прымаў удзел у Парадзе Перамогі на Чырвонай плошчы ў Маскве.
-Што маем сказаць салдату Перамогі?(Дзякуй Вам за тое, што не ведаем вайны.Мы вас не забылі.Вечная вам памяць).
Ідзём на выхад.
(за брамай могілак)-Ну, што нашапталі вам сваімі кронамі старадрэвіны-хвоі?Якія прозвішчы найчасцей сустракаліся?(Верусь,Вакуліч,Гром,Воўк…)Так, гэта самыя распаўсюджаныя прозвішчы ў нашай мясцовасці.Паводле аповедаў старажылаў, першымі пасяленцамі ў нашай вёсцы былі чатыры сямІ з Запарожскай Сечы з прозвішчамі Верусь, ,Воўк і Гром. Вакуліч
- А пра што вам скажуць гэтыя даты?(паказваю з партфеля)Пра доўгія гады жыцця-100,101,102,103.Хочаце ведаць сакрэт даўгалецця?Слухайце:шмат працавалі, заўсёды спявалі і часта недаядалі…Возьмем і мы сабе гэта на заметку.Будзем шанаваць мінулае,каб мець права на будучыню.
Наш далейшы маршрут ляжыць па вуліцы Новая.(аглядаем будынкі і спыняемся за домам Кацюга А.)Сваім дапытлівым паглядам акінулі вас статныя будыніны ветэранаў калгаснай працы,ардэнаносцаў.Ставіліся гэтыя хаты недзе ў 1959-ым годзе намаганнямі саміх гаспадароў.
Справа ад вас- новенькія,больш вясёлыя домікі, пабудаваныя ўжо па Указу прэзідэнта для тых, хто працуе ў СВК.Такія вясёлыя домікі ёсць і на другіх вуліцах вёскі.
-А зараз паварочваем яшчэ раз направа ў напрамку Свята-Пакроўскай царквы.
(падыходзім да старой драўлянай хаты) А гэтая драўляная хата стаіць як напамін аб мінулым.Ішлі людзі здалёку ў горад на кірмаш – і тут іх гасцінна прымалі на начлег, частавалі тым, што самі елі.
Спалі на лавах і прост а на падлозе.І жылі тут аж дзве сямі з дзецьмі-Саевіча Івана іСолапа Аляксея.
_Як гэтыя гаспадары характарызуюць нашу вёску?(што людзі у нас гасцінныя,шчырыя)
Крочым далей.Справа ад вас хаты Солапа Івана і Кучар Галіны.Паміж імі была самая першая школа.Тут жа жыў і святар Міхаіл Грыгаровіч.Калі ў 1794 г.Сувораў вяртаўся з пахода , пасядзеўшы папярэдне пад дубам каля Дзівіна,ён зрабіў прыпынак у доме хабовіцкага бацюшкі.Тут жа, у доме Грыгаровіча, Сувораў разглядаў тапаграфічныя карты,правёў ваенны савет,пасля заканчэння якога сілы Суворава накіраваліся да Кобрына і паспяхова разбілі палякаў каля сяла Крупчыцы(Корчыцы).
У гады ВАВ ў будынку школы была нямецкая камендатура.У канцы вайны яна згарэла.
І вось мы падышлі да самай галоўнай дастапомнасці нашай вёскі-Свята-Пакроўскага храма.Разгледзьце мемарыяльную дошку.Пра што яна сведчыць? Гэта гістарычны і культурны помнік 19 ст.Пабудаваны ён ў 1899г.Будавалася яна вялікімі намаганнямі многіх людзей.Асаблівы ўклад у яе будаўніцтва ўнёс мясцовы памешчык Леанід Аляксеевіч Ган.
Вось што паведамлялі “Літоўскія епархіяльныя ведамасці”пра ўрачыстае асвячэнне нашага храма:
(чытаю з партфеля ,ст.348,затым ст.347)
І ў наш час унутранае і знешняе ўбранства храма добра захавалася.Наш бацюшка а. Аляксей штогод праводзіць шмат работ па добраўпарадкаванню храма,па захаванню яго каштоўнасці і значнасці .Да нас у храм прыязджаюць паломнікі з розных куточкаў Беларусі.Пры храме працуе нядзельная школа, куды і вы можаце запісацца.Мы з вамі стаім на цвінтары- так называецца царкоўны двор.У храме можа змясціцца 600 чалавек. Усе іконы вельмі тонкай жывапіснай работы.
- А калі ў нас адзначаецца храмавае свята,хто ведае?(у дзень раўнаапостальнай княгіні Вольгі).
Каб убачыць унутранае афармленне , трэба ў храм прыходзіць на службу.
Мы з вамі выходзім на галоўную вуліцу - вуліцу Леніна.
Тут яшчэ нядаўна стаяла старая школа.(паказваю фота з партфеля) У ёй вучыліся вашы бацькі.У 1965г у школе было 252 вучні.Для параўнання :у нашай школе зараз колькі вучняў?-90.Быў клас , у якім навучалася аж 43 чалавекі! А у нас які самы вялікі клас?-10,12 вучняў.Вось такая сумная статыстыка.
Праходзім у канец завулка.(спыняемся перад асфальтам)-Вось тут за шашой была вёска.называлася яна Мікалаёва.Яе спалілі немцы падчас Першай сусветнай вайны.А жыхары перайшлі жыць у Хабовічы.(паказваю карту 19 ст.)Наяўнасць вёскі Мікалаёва пацвярджае старая карта 19 ст.
--Як называецца вуліца ўздоўж асфальта? Маладзёжная.Рад белых домікаў.(спыняемся на выездзе каля Солап Л.М.)Цэлая вуліца аднолькавых белых цагляных домікаў.Дык вось ,дзеці, каб вы ведалі: гэтыя домікі пабудаваў, асфальт па вёсцы праклаў,газіфікацыю ажыццявіў і яшчэ шмат даброт зрабіў людзям былы старшыня калгаса імя Кутузава М.І.Максімовіч.(паказваю партрэт з партфеля).І школу новую нам дапамагаў будаваць, і возера за вёскай выкапаў…Як мы павінны успамінаць Міхаіла Іванавіча?Добрым і словамі падзякі.
(паварочваем на Першамайскую і ідзём у канец )
І вось мы выйшлі у цэнтр вёскі на галоўную вуліцу Леніна.На ёй размешчаны ўсе жыццёва важныя абекты.ФАП (паказваю фота з партфеля),дзіцячы сад,магазіны…(праходзім да магазіна) , Дом культуры, пошта, філіял Беларусбанка ,сельская бібліятэка , праўленне СВК “Кутузаўскі.(падыходзім да помніка)Злева ,у засені дрэў, помнік у гонар салдатаў Перамогі і
наша новая школа.У гэтым годзе ёй спаўняецца 15 гадоў.А пабудавана яна была ў 1999г.
На базе нашай школы адбыўся першы злёт медалістаў раёна (паказваю фота з партфеля) Тады ўнас былі 2 сярэбраныя медалісты.Пазнаеце іх на фота?.Гром Дзмітрый і Крачко Аляксандр.
А Бойка Алена(фота) закончыла школу з залатым медалём.Трэба і вам памнажаць славу і чэсць сваёй школы.А хто ведае як? Старанна рыхтавацца да алімпіяд,удзельнічаць у розных конкурсах,
добра вучыцца…
--Скажыце, дзеці, а які пакой у нашай школе самы-самы цікавы?Школьны музей.А правілы паводзін у музеі не забылі - не размаўляем, рукамі не чапаем.
(заходзім у музей)Наш музей называецца “Вытокі”.Вытокі як пачатак, як тое, без чаго немагчыма стаць чалавекам.Як пісала наша вучаніца Гелямент Марына ў навуковай працы”Мова маіх бацькоў і суседзяў”(цытата з партфеля)
Нашы вытокі – гэта вёска Хабовічы, і ў нашым музеі захавана водгулле яе мінулага і сучаснага.
У этнаграфічным куточку (злева ад вас) - побыт нашых продкаў як сведчанне таго як жылі,чым займаліся,як працавалі.Гэта матэрыяльная культура,прадметна-побытавая.Тут вы бачыце жорны, прылады для апрацоўкі лёну.Гэта ярмо .Уяго запрагалі валоў.А Хабовічы далёка славіліся добрымі валамі.
Доўгімі зімовымі вечараміў вёсцы былі заняткі ўсім: мужчыны плялі кошыкі, кашалі, вярэнькі;
Хто шыў латухі, кажухі, хто мяў валёнкі,хто плёў рыбацкія снасці, хто ладзіў калёсы…
Асаблівы клопат быў у жанчын - справіць усёй сямі адзенне : напрасці нітак, наткаць палатна,сшыць.
-Якая прылада служыла для гэтага? (кросны, ткацкі станок)
- У якім вядомым вершы называюцца элементы ткацкага станка?Родная мова,цудоўная мова!Ты нашых думак уток і аснова.Ніткі нацягваліся ўздоўж (аснова) і ўпоперак прасоўвалаліся(уток).
Душа жанчыны цягнулася да хараства - і паяўляліся вышыўкі крыжыкам , гладдзю…
Гэта былі матэрыяльныя клопаты селяніна. Але не хлебам адзіным жыве чалавек.І мы пераходзім да покуцця,чырвонага кутка,дзе з пашанай захоўваліся і сноп з новага ўраджаю , і кніга Біблія, а зверху - абразы.
Прачытаем эпіграф да гістарычнай часткі нашага музея: З прадоння мінулых вякоў даходзяць да нас падзеі, а з падзеяў - людзі (А.Разанаў)
Гэта (паказваю на стэнды) экспазіцыі гістарычнай часткі нашага музея.Яны прысвечаны падзеям і людзям, нашым слаўным землякам:ветэранам вайны , калгасным ардэнаносцам, ветэранам настаўніцкай працы, выпускнікам школы, мясцовым паэтам, майстрыхам-рукадзельніцам і іншым людзям, што сваёй справай ушаноўваюць нашу вёску.
У экспазіцыі “Вясковая святыня” - гісторыя нашай царквы, звесткі пра святароў , што тут служылі.А вось гэтую епітрахіль , магчыма, надзяваў Васіль Забрудны.
У вітрыне экспазіцыі”Нашы выпускнікі” ёсць звесткі і пра вас.
- Здагадаліся пра каго? Канешне, пра нашага кампютарнага маляваныча Чаквіна Мікіту.Месца ў вітрыне яшчэ шмат, і мы з надзеяй чакаем магчымасці ўпісаць туды і вашы імёны, дарагія дзеці.
Наша экскурсія на гэтым завяршаецца .Дзякуй за ўвагу !
Буду чакаць новай сустрэчы з вамі ў нашым музеі!
Экскурсія для малодшых школьнікаў
“Вайна ў нашых сэрцах”
Мэта:захаваць у нашчадкаў памяць пра слаўную ваенную гісторыю , пра падзеі і людзей, якія змагаліся за Перамогу
Я , Краўчук Павел, правяду з вамі экскурсію на тэму”Вайна ў нашых сэрцах”. Вялікая Айчынная вайна пакінула трагічны след у гісторыі нашай краіны.Загінуў кожны трэці жыхар Беларусі. -Скажыце, калі ласка, а як мы павінны ставіцца да гэтага? Так, вечна будзе жыць ў нашых сэрцах і ў памяці ўдзячнасць тым, хто загінуў за Перамогу. Беларусь першая прыняла на сябе ўдар фашысцкіх полчышчаў.Ужо ў пачатку вайны ворагі адчулі адвагу і мужнасць нашых людзей. Асабліва гераічна праявілі сябе абаронцы Брэсцкай крэпасці.Таму Брэст называюць горадам-героем.
- З якога года пачалася Вялікая Айчынная вайна і якім закончылася, хто ведае?
Вайна з немцамі зацягнулася.На Беларусі ваявалі не толькі салдаты на франтах - у лясах былі партызаны,у тыле змагаліся старыя, жанчыны і нават дзеці..Усе ўсталі на абарону Радзімы. Таму што немцы спальвалі сёлы, забівалі мірных жыхароў. Не засталіся ў баку ад ваеннных падзей і жыхары нашай вёскі Хабовічы.
- Як называюць тых людзей, якія ўдзельнічалі ў вайне?(ветэраны)
- Вось нашы ветэраны.Вы каго-небудзь з іх ведаеце?(падыдзіце бліжэй паглядзіце).
Ёсць такія нашыя землякі, што ваявалі на франтах і загінулі.Іх 32. На стэндзе , вось тут ,імёны загінуўшых. Хто ўмее чытаць,давайце пазнаёмімся.У іх ліку - Алексяюк Васілій Фёдаравіч.Ён дайшоў да рэйхстага, логавішча Гітлера.У Германіі Васілій Фёдаравіч і загінуў.Пасля вайны знайшлася яго магіла ў Берліне, і яго дачка, Воўк Алена,атрымала запрашэнне ад нямецкіх улад наведаць магілу бацькі. Верусь Іван Феадосьевіч таксама браў рэйстаг,а яшчэ ён прымаў удзел у Парадзе Перамогі на Чырвонай плошчы ў Маскве.Чый гэта дзед?Ведаеце?
Ваявалі з фашыстамі і партызаны.Камандзір партызанскага штаба Мікалай Мікалаевіч Бяззубаў прыходзіў на начлег да бацькоў Камісарук С. Ф.Жыхары нашай вёскі дапамагалі партызанам . За гэта немцы жорстка каралі людзей. На фотаздымку ў вітрыне (паказваю)а вы бачыце маладую жанчыну Балановіч Алену, якую закатавалі за сувязь з партызанамі.За гэта расстралялі Камісарука Рыгора, яго жонку,сямігадовага сына і яшчэ шмат людзей.
За сувязь з партызанамі немцы хацелі расстраляць многіх людзей з нашай вёскі, але мясцовы бацюшка Васілій Забрудны, які гаварыў па-нямецку, пераканаў фашыстаў, што гэта няпраўда.Так Васілій Забрудны( вось тут фота гэтага смелага бацюшкі) выратаваў людзей ад расстрэлу. Многія нашы ветэраны вярнуліся з вайны і расказвалі пра яе сваім дзецям і ўнукам.
- А вы адкуль пра вайну ведаеце?( з кніг і кіно)
Наш удзельнік вайны ( так яшчэ можна назваць ветэрана) Віленка Сцяпан казаў : “ У кіно не раскажаш таго , што было на вайне”.Ніякая кніга і ніякае кіно не можа расказаць усяго, што было на вайне.Рэальная вайна намнога страшнейшая …
-А калі імёны ветэранаў чытаюць перад усёй вёскай?( на мітынгу 9 Мая)
Вось тут , у вітрыне вы бачыце экспанаты , якія напамінаюць аб вайне.Гэтыя гільзы знойдзены на тэрыторыі нашай вёскі ,на лугах, палях, каля хат.А вось гэты асколак снарада Франчук Павел знайшоў на сваім полі ў мінулым годзе.
-А гэты шлем называецца ведаеце як? (каска).Хто яе насіў? (пехацінцы,артылерысты…)
Зараз у нас у жывых застаўся толькі адзін жывы сведка вайны -Турубчук Мікалай Данілавіч з Руховіч.
У нашых сэрцах вечна будзе жыць памяць пра іх і ўдзячнасць тым , хто змагаўся за Перамогу.
-А зараз мы пабачым ,што вы запомнілі з нашай экскурсіі.Прапаную віктарыну.
1.Як называюць удзельніка вайны?( ветэран)
2.Колькі нашых ветэранаў загінула на франтах?
3.Як завуць жывога ветэрана вайны з в. Руховічы?(Турубчук Мікалай Данілавіч)
4.Якія нашы ветэраны дайшлі да Берліна?
5.Хто такія партызаны?
6. Хто з нашых ветэранаў прымаў удзел у Парадзе Перамогі ў Маскве?
Малайцы! Дзякую вам за ўвагу!.Экскурсія закончылася.Што б вы хацелі сказаць экскурсаводу?Можа, якія пытанні ўзніклі?
Экскурсія “Навечна ў памяці”
(для старшых класаў)
Мэта:зацікавіць школьнікаў падзеямі Вялікай Айчыннай вайны ў нашым краі,абудзіць іх памяць імёнамі загінуўшых ,гісторыямі асобных лёсаў;выхоўваць глыбокую пашану да ветэранаў і да свайго мінулага, адданасць сваёй зямлі і гатоўнасць пастаяць за яе…
Вялікая Айчынная вайна пакінула трагічны след у нашай гісторыі.Загінуў кожны трэці жыхар Беларусі.Таму рэха вайны не змаўкае ў нашых сэрцах да гэтага часу.
Беларусь першая прыняла на сябе ўдар фашысцкіх полчышчаў.Гераічна змагалася Брэсцкая крэпасць. І ўжо з першых дзён немцы адчулі мужнасць і адвагу нашых людзей.На барацьбу з ворагам усталі ўсе:не толькі салдаты ваявалі на франтах, а партызаны з лесу,у тыле – старыя, жанчыны і нават дзеці…Фашысты забівалі мірных жыхароў, спальвалі вёскі, стваралі лагеры смерці , рабілі ўсё ,каб знішчыць нашых людзей.Гітлер пісаў; “ Калі мы хочам стварыць вялікую нямецкую імперыю,мы павінны перш знішчыць славянскія народы- расіян, палякаў, балгараў,чэхаў, славакаў, украінцаў, беларусаў. Няма ніякіх прычын не зрабіць гэтага”.
І не сказаў ніхто з прадстаўнікоў гэтай цывілізаванай Еўропы, што так рабіць нельга, бо на чужым няшчасці свайго шчасця не пабудуеш.У глыбіні душы і тыя немцы, што не хацелі вайны , марылі пра нашы землі і як яны на іх разбагацеюць.Таму і не маглі адкрыта супрацьстаяць фашызму, таму і дапусцілі гэтую жудасную трагедыю.
Першы у гісторыі міжнародны суд у Нюрнбергу асудзіў зачыншчыкаў вайны і яны панеслі кару. Раны ВА залячыліся , толькі ў сэрцы і ў памяці нашай гэта будзе жыць заўсёды.
Прапаную зрабіць першы прыпынак.Маршалы.Кожнае прозвішча – 1бал
.Ужо 23 чэрвеня 1941гакупанты ўсталявалі сваю ўладу на Кобрыншчыне. Нямецкая камендатура ў нашай вёсцы размясцілася ў будынку школы , насупраць царквы.Усе загады “новага парадку” заканчваліся словамі:”Вінаватыя будуць пакараны смерцю”.Жыццё мірных жыхароў было строга рэгламентавана.Хто не выконваў загадаў – расстрэл.З першых дзён акупацыі немцы жорстка распраўляліся з мірным насельніцтвам. На з-ці дзень у Кобрыне,напрыклад, яны арганізавалі публічны суд з запрашэннем усіх жадаючых паглядзець.Яны арыштавалі К. Гасілевіч,загадчыцу дзіцячага садка, былую актывістку , якая чакала нараджэння дзіцяці.На плошчу ніхто не прышоў.Тады гестапаўцы яе расстралялі за горадам.Пакаранне смерцю ні ў чым не вінаватай жанчыны прымусіла кобрынцаў зразумець,які новы парадак прынеслі на нашу зямлю акупанты.
Многія людзі перайшлі на нелегальнае становішча , сталі ісці ў лясы , пачалі арганізоўваць падпольную і партызанскую антыфашысцкую барацьбу.Партызанскія атрады,якія ўзніклі ў навакольных лясах, сталі наносіць адчувальныя ўдары па варожых камунікацыях.
Прыпынак другі “Партызанскі”. Назавіце прозвішчы камандзіраў партызанскіх брыгад, атрадаў, якія змагаліся на Беларусі.
У лясах Дзівінскага раёна дзейнічалі партызанскія атрады імя Шчорса,”За Радзіму”,”Савецкая Беларусь” , імя А.К.Флегантава, (Дзераўнюк Кузьма Мацвеевіч змагаўся ў гэтай партызанскай брыгадзе) , імя Катоўскага(Костач Рыгор Сцяпанавіч) іншыя фарміраванні.
Многія жыхары нашай вёскі памагалі партызанам,як маглі:хто дабываў зброюі хаваў яе, хто даваў прытулак партызанам, хто памагаў хлебам…У бацькоў Камісарук С.Ф. стаяў(прыходзіў на начлег) камандзір партызанскага атрада М.М.Бяззубаў. Адной з многіх прычын, якімі кіраваліся захопнікі для ўжывання зброі супраць мірнага насельніцтва , было спачуванне людзей партызанам.
Прыпынак трэці.”Ваенная зброя і тэхніка”.Запішыце маркі ваеннай зброі і тэхнікі Савецкай Арміі перыяду ВАВ.
Пад выглядам барацьбы з партызанамі карнікі ператварылі ў пустэльныя зоны цэлыя раёны , дзясяткі вёсак змяталіся з твару зямлі,людзей вывозілі ў Германію ў рабства, у канцлагеры.
Так 23 верасня1942г яны расстралялі 169 чалавек і спалілі вёску Барысаўка.(СТ,151,кн. “Памяць”)
- Якія яшчэ вёскі моцна пастрадалі?( Павіцце-141жыхар).
Пачаліся расправы і ў нас.
18 чалавек былі закатаваны за сувязь з партызанамі.
А яшчэ маглі загінуць 42 чалавекі,толькі іх выратаваў святар Васілій Забрудны (фота).Знайшоўся ў Хабовічах такі чалавек ,што захацеў выслужыцца перад фашысцкімі ўладамі.Ён саставіў спіс актывістаў , якіх акупанты лічылі сваімі ворагамі і знішчалі.Калі карнікі прыйшлі ў нашу вёску бацюшка пераканаў іх, што тут няма партызан( а сам тым часам хаваў іх у царкве).Крыху пазней немцы разаблачылі бацюшкава заступніцтва і моцна яго збілі, а забіць не пасмелі.Дом бацюшкі быў побач, каля камендатуры, і немцы прыводзілі затрыманых, падазроных людзей да а. Васілія на апазнанне: партызан ці не ? Бацюшка і такім спосабам многіх прыкрыў ад смерці. Мы расшукалі магілу айца Васілія на нашых могілках. Вось тут у вітрыне епітрахіль,якая магчыма , належала а. Васілію.
Прыпынак чацвёрты.”Сакрэтная інфармацыя”.Хто хутчэй расшыфруе пасланне?
- Паглядзіце спісы забітых за сувязь з партызанамі.Ці няма ў іх вашых сваякоў, суседзяў, знаёмых?
Сям/я Камісарука Рыгора Іванавіча (ён жыў каля Ганчарука Івана,што працаваў на аўтобусе) была мнагадзетная.Але немцы расстралялі ўсіх: і жонку , і дзяцей - 6 чалавек. Балановіч Каленік Данілавіч быў першым старшынёй Хабовіцкага сельсавета(сам з Руховіч) . Яго забралі ў Кобрынскую турму і там закатавалі.Многіх адразу вадзілі ў Дывін і там расстрэльвалі.
На фронт былі прызваны прыкладна 50 чалавек.Загінулі ці прапалі без звестак 14 чалавек.Разам з імі звяліся і прозвішчы:Жукоўскі Рыгор Несцеравіч, Паплаўскі Раман Фёдаравіч.Магілу Алексеюка Васілія Фёдаравіча немцы знайшлі ў Берліне і прыслалі запрашэнне яго дачцэ Воўк Алене наведаць магілу бацькі.Маладым бацькам загінуў Гром Іван Якаўлевіч, а дзеці раслі сіратамі, жонкі іх плакалі , а мамы чакалі…
36 удзельнікаў вайны вярнуліся жывымі, з асколкамі ды раненнямі. Сярод іх - 4 ардэнаносцы.Наогул узнагароды бываюць юбілейныя ,да дат, і баявыя, непасрэдна за паспяховую баявую аперацыю, за асабістую мужнасць . Герой Твардоўскага Васілій Цёркін за што быў прадстаўлены да ордэна, хто ведае?(падбіў танк).Вось імёны нашых ардэнаносцаў: Гелямент Сямён Савіч,ордэн Славы ІІІ ст.,Жалнярчук Уладзімір Васільевіч – ордэн Славы ІІ ст, Верусь Іван Феадосьевіч – ордэн Славы ІІІ ст., Бойка Давыд Васільевіч –таксама ордэн Славы ІІІ ст.( перадаў у музей кнігу “ВАВ” у вітрыне).Гэтыя ўзнагароды былі выдадзены за ўзяцце Берліна, фарсіраванне Одэра,Віслы…
Прыпынак пяты.”І музы ў бой вялі”Ваша задача: узняць баявы дух байцоў.
Франтавымі дарогамі ад Варшавы да Берліна прайшлі 16 ветэранаў ( спіс паказаць), у іх ліку і вышэйзгаданыя.МЫ з вамі пра вайну адкуль ведаем? А Веленка Сцяпан казаў сваім дзецям і унукам:” Таго, што было на вайне , ні ў якім кіно не раскажаш”.Рэальная вайна намнога страшнейшая.Іван Феадосьевіч Верусь расказваў , як бралі логава Гітлера - Рэйхстаг.( успаміны з кнігі “І памяць, і гордасць , і боль”)
Балановіч Мікалай Іванавіч , Калюшык Павел Дзмітрыевіч і Вакуліч Барыс Яфрэмавіч ваявалі ў Маньчжурыі – на Далёкаусходнім фронце. А так, у асноўным , на І беларускім і ІІ беларускім франтах.Дзераўнюк Васілій Трафімавіч ваяваў на Паўночным флоце.
(паказваю альбомз фатаграфіямі) –Каго ўспамінаеце?Частымі гасцямі былі ветэраны ў нас у школе, яшчя ў старой.Лазарчук Васілій Паўлавіч пісаў на мясцовай мове вершы.( у вітрыне).
Зараз у жывых застаўся толькі адзін сведка вайны Турубчук Мікалай Данілавіч з Руховіч.( фота на стэндзе )
У вітрыне музея захоўваюцца асабістыя рэчы ветэранаў.
Таксама сведчаць пра вайну рэшткі зброі , знойдзеныя на палях,каля хат, на лугах – у ваколіцах Хабовіч.Гільзы вінтовачныя, кулямётныя,аўтаматныя… А гэтыя (паказваю) якія, хто ведае? (зенітныя).Казённая частка вінтоўкі,, аўтамата, пісталета,якой маркі, як думаеце?(ТТ, тульскі Токарава)А гэты асколак снарада знайшоў Франчук Паўлік на сваёй “фазэндзе” ў 2013 годдзе. І каска- ахоўніца.(мераюць)
Экскурсія закончана. А зараз мы з вамі пойдзем на баявое заданне.
(каманды выцягваюць, каму якое)
- Уявіце, што вы партызаны, ідзяце на баявое заданне на конях.Вам трэба прйсці ціха і непрыкметна.Што вы зробіце, каб коні не ржалі і капыты не стукалі?
- Вам неабходна дабыць інфармацыю ў вёсцы пра колькасць ворагаў, баявую тэхніку,месца размяшчэння і г. д. Як вы гэта зробіце?(А вёска чужая).
Экспертам у вас будзе афіцэр запасу,ст.лейтэнант М.А.Крачко, які на ваенных вучэннях за выкананне асоба важнага задання атрымаў грамату ад Міністра Абароны Мальцава.
Падводзім вынікі.Колькі балаў у вашых пуцявых лістках?
Пакідаючы музей, што вы адчуваеце? Зрабіце запісы ў кнізе водгукаў
Дзякую за ўвагу і чакаю наступнай сустрэчы з вамі ў музеі.
раскрыть » / « свернуть